Jak Miasto Kielce finansuje organizacje pozarządowe? (cz.2) – Analiza lat 2012-2025.

To już drugi artykuł z cyklu poświęconego analizie wsparcia finansowego dla organizacji pozarządowych w Kielcach. W pierwszym artykule, zatytułowanym „Jak Miasto Kielce finansuje organizacje pozarządowe? Konsultacje Programu współpracy na 2025 r.” , dokonaliśmy analizy projektu rocznego Programu współpracy na 2025 rok oraz zestawiliśmy dane nt. finansowania NGO od 2018 roku. Tym razem przedstawiamy poszerzoną analizę, obejmującą dane z lat 2012–2025, które nigdy wcześniej nie zostały zestawione w tak kompleksowej formie.

W listopadzie 2024 roku Rada Miasta Kielce uchwaliła roczny program współpracy z organizacjami pozarządowymi na 2025 rok, zawierający znaczne zmiany w stosunku do pierwotnego projektu uchwały, który analizowaliśmy w pierwszym artykule.

Poniższa analiza lat 2012-2025 analiza opiera się na wszystkich dostępnych sprawozdaniach z realizacji programu współpracy Miasta Kielce z organizacjami pozarządowymi, które można znaleźć w Biuletynie Informacji Publicznej. W zakresie finansowania pomocy społecznej dane z pierwszych ośmiu lat (2012–2019) zostały ponadto uzupełnione dzięki informacjom uzyskanym od Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Kielcach w trybie dostępu do informacji publicznej.

W niniejszym artykule staramy się odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób kształtowało się wsparcie finansowe dla NGO w Kielcach na przestrzeni ostatnich 12 lat oraz jak Miasto odpowiada na zmieniające się potrzeby lokalnych społeczności i organizacji pozarządowych. Jest to pierwszy przypadek, gdy dane na temat finansowania NGO w Kielcach zostały zestawione na takim poziomie szczegółowości. Mamy nadzieję, że analiza ta stanie się wstępem do rzetelnej rozmowy na temat tego, jak Miasto Kielce wspiera organizacje pozarządowe. W tak złożonej tematyce najlepiej opierać się na wiedzy i faktach. 

Program współpracy miasta z organizacjami pozarządowymi to kluczowy dokument, który reguluje zasady i formy współpracy między samorządem lokalnym a podmiotami działającymi w obszarze działalności społecznej, kulturalnej, ekologicznej czy edukacyjnej. Jego celem jest wspieranie organizacji pozarządowych w realizacji działań na rzecz mieszkańców oraz podnoszenie jakości życia lokalnej społeczności. Program ten pozwala na skuteczniejsze włączenie organizacji w procesy decyzyjne i realizację polityk publicznych, umożliwiając im dostęp do środków finansowych przeznaczonych na realizację konkretnych zadań publicznych.

W ramach programu współpracy organizacje pozarządowe mogą liczyć na wsparcie finansowe w formie dotacji na realizację zadań publicznych, takich jak przeciwdziałanie uzależnieniom, pomoc społeczna, wspieranie rodziny, działania na rzecz osób niepełnosprawnych, ochrona zdrowia, a także rozwój kultury, turystyki, sportu czy ochrony środowiska. Poza wsparciem finansowym, program przewiduje również formy współpracy pozafinansowej, takie jak konsultowanie aktów prawnych dot. NGO z MRDPP, działanie na rzecz wspólnot lokalnych, prowadzenie preferencyjnej polityki lokalowej, wspólne działania promocyjne i wiele innych.

Ważne żeby Czytelnik rozumiał, że środki finansowe Miasto przeznacza w konkretnym celu – żeby NGO wykonywały ważne z punktu widzenia Miasta zadania publiczne. To właśnie zakres wyzwań związanych z realizacją konkretnych zadań determinuje wysokość środków finansowych, a przynajmniej powinien.
Dlaczego Miasto samo nie realizuje tych zadań, a nawet przeciwnie, zleca organizacjom pozarządowym kolejne działania? Wynika to z konstytucyjnej zasady pomocniczości (subsydiarności). W uproszczeniu instytucje władzy publicznej (np. rządowej) powinny wykonywać tylko te zadania, których nie może wykonać efektywnie niższy poziom władzy (np. samorządy) lub samodzielnie społeczeństwo. W myśl tej zasady NGOsy realizują zlecone przez Miasto zadania publiczne reprezentując samozorganizowaną społeczność lokalną.

Warto pamiętać, że fundusze przeznaczone na realizację projektów nieinwestycyjnych w ramach Kieleckiego Budżetu Obywatelskiego, również znajdują się w programie współpracy.

Co możemy wyczytać z tak zestawionych danych?

1. W ciągu trzynastu lat zwiększyła się liczba zakresów sfery zadań publicznych, które Miasto Kielce chce finansować. Jednocześnie niektóre z nich to skutki pojedynczych projektów nieinwestycyjnych z KBO lub skutek rozdzielenia jednego zadania na dwa obszary.

2. Nakłady finansowe w ramach programu wzrosły zauważalnie. Jeżeli porównamy 2012 do 2025, to o 87%, a jeżeli porównamy średnie trzyletnie (2012-14 i 2023-25) to nawet o 94%. Jest to wzrost powyżej poziomu skumulowanej inflacji z lat 2012-24, która wyniosła 61%. Niemniej należałoby się zastanowić czy wskaźnik inflacji jest wystarczający w takim porównaniu. Koszty ponoszone przez NGO w trakcie realizacji zadań są mocno zróżnicowane. Docelowo należałoby zastanowić się nad, choćby częściowym, uwzględnieniem w porównaniu wzrostu kosztów płacy minimalnej (211%) czy kosztów mediów.

3. W niektórych obszarach widać wyraźny wzrost finansowania, w niektórych wyraźny spadek, szersze porównanie znajduje się poniżej. Niemniej należy pamiętać, że w ciągu kilkunastu lat zmieniły się także zadania realizowane w poszczególnych obszarach, może być również tak, że wzrost jest częściowo skutkiem pojawienia się nowego zadania. Często jest to związane z zewnętrznym (więc również czasowym) finansowaniem, pochodzącym ze źródeł rządowych lub europejskich. W obszarze z relatywnie niewielką dotacją, na statystyki może wpłynąć pojawienie się nawet jednego projektu z KBO (kwoty rzędu 30tys. zł).

Na powyższej grafice widzimy zestawienie lat 2012-14 oraz 2023-2025. W ostatniej kolumnie przedstawiono zmianę procentową między średnią dofinansowań z lat 2012-14 a kwotami z lat 2023-25. Ponadto od wyniku odjęto skumulowaną inflację za 2012-2024 (61%).
Dlaczego wykorzystano średnie z trzech lat? Celem było zniwelowanie wpływu okazyjnych skoków (lub spadków) finansowania, o których mowa wyżej. Czytelnik powinien zauważyć, że w porównaniu wzięto pod uwagę tylko te zakresy, które były finansowane już w 2012 roku.

Co widzimy w zestawieniu? W oczy rzuca się kolor czerwony, którym zaznaczono ujemną zmianę procentową. Aż w sześciu na dziewięć analizowanych zakresach średnie finansowanie w latach 2022-2025 ma niższą wartość od średniej z lat 2012-2014! Dodatkowo spadki są znaczne, na poziomie nawet kilkudziesięciu (przeciwdziałanie uzależnieniom, sport) lub ponad stu procent (działania na rzecz niepełnosprawnych, turystyka i krajoznawstwo). Jednocześnie równie wysokie są wzrosty wartości finansowania w pozostałych trzech zakresach – kultury i dziedzictwa oraz ekologii i ochrony zwierząt. Wzrost wartości finansowania w zakresie pomocy społecznej to niemal 280%! Należy przy tym zauważyć, że w 2020 roku w zakresie pomocy społecznej pojawiło się nowe zadanie wraz z dodatkowym finansowaniem. Bez tej zmiany wzrost w tym zakresie byłby nadal wyraźnie widoczny, choć już nie tak spektakularny (prawdopodobnie mniejszy o połowę).

Na powyższej grafice widzimy zestawienie lat 2022-25. W ostatniej kolumnie przedstawiono zmianę procentową między średnią dofinansowań z lat 2022-24 a kwotami założonymi na 2025 rok. Ponadto od wyniku odjęto inflację za 2024r (5,53%).
Dlaczego wykorzystano średnią z trzech lat? Celem było zniwelowanie wpływu okazyjnych skoków (lub spadków) finansowania, o których mowa w analizie pełnego zestawienia.

Na szaro zaznaczono kilka komórek, dlaczego?
1. Zadanie w obszarze Udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, zostało podzielone na dwa zakresy pożytku wraz z finansowaniem, od 2024 r. pojawiło się Udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
2. Zadanie w obszarze Nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania było konsekwencją realizowania projektu inwestycyjnego z ramach KBO, w 2025 r . nie będzie on realizowany.
3. Pozostałe wyszarzenia to konsekwencja wprowadzenia w 2025 r. szeregu nowych obszarów, które będą finansowane pierwszy raz.

W pierwszym artykule porównywaliśmy zmiany między programem na rok 2024 a propozycją na 2025. Ostatecznie przyjęty program współpracy na 2025 r. znacząco różnił się finansowo od wstępnego projektu. Pojawiły się dodatkowe środki na szeroko rozumianą pomoc społeczną (fundusze europejskie poprzez Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego), skuteczne okazały się również zabiegi przedstawicieli środowiska sportowego o dodatkowe fundusze (podobno motywowane m.in. naszym pierwszym artykułem 🙂 ).

Co widać w zestawieniu? W pierwszej kolejności ponownie rzuca się w oczy kolor czerwony, którym zaznaczono ujemną zmianę procentową. W tych przypadkach finansowanie w 2025 ma niższą wartość od średniej z trzech ubiegłych lat. Niestety w dziewięciu z trzynastu zakresów nastąpił spadek finansowania. Jak to możliwe, skoro ogólna wartość puli wzrosła o 5% (już po odjęciu inflacji)? Jest to konsekwencja dodatkowych środków na szeroko rozumianą pomoc społeczną oraz ekologię i ochronę zwierząt. Wyraźnie widać, że te obszary są związane z realizacja zadań, w zakresie których, Miasto nie może pozwolić sobie na „zaciskanie pasa”. Ponadto wzrost w zakresie Działalność na rzecz organizacji pozarządowych, jest bardziej konsekwencją dodania nowego zadania (bardzo potrzebnego zresztą), związanego z konkursem na wkłady własne do projektów NGO (planowane 50 tys. zł).

Umowność metody analizy: Przedstawiona tutaj metoda analizy finansowania NGO w Kielcach jest umowna, opracowana z myślą o artykule, by dobrze zobrazować przedstawioną problematykę. Może jednak stanowić początek nowego, świeżego spojrzenia na finansowanie i działania NGO w Kielcach, choć wskazane jest wypracowanie bardziej szczegółowej metodologii. Warto w przyszłości skupić się na analizie niższego poziomu tj. zadań publicznych wchodzących w poszczególne zakresy.

Brak długoterminowego planowania dot. finansowania NGO: Finansowanie zadań zlecanych NGO nie jest traktowane jako strategicznie ważne dla Miasta Kielce. Brakuje regularnej waloryzacji środków o inflację, a wahania finansowania wskazują na brak długoterminowej strategii. Problemem jest także brak środków na kontynuację projektów po zakończeniu finansowania zewnętrznego, np. rządowego czy europejskiego, co osłabia stabilność wsparcia.

Niedofinansowanie zadań publicznych: Zadania realizowane przez NGO w większości zakresów pożytku publicznego są znacznie niedofinansowane, co szczególnie widać w obszarze kultury fizycznej, gdzie cierpi sport młodzieżowy. Jednocześnie wzrosty finansowania obserwuje się w obszarach, gdzie miasto jest niejako zmuszone do finansowania z uwagi na charakter zadań (np. pomoc społeczna, ochrona zwierząt). Jest to skutek wieloletnich zaniedbań, brak uwagi i strategicznego podejścia do współpracy z NGO. Konsekwencją będzie najprawdopodobniej długi czas wychodzenia z problemu. Ponadto cały proces będzie zachodził w momencie gdy stan finansów Miasta jest zły a Władze Kielc sygnalizują konieczność wprowadzania oszczędności.

Ograniczone wykorzystanie programu współpracy do kreowania polityk miejskich: Z analizy wynika, że program współpracy przez lata służył po prostu jako formalna podstawa finansowania szerokiego wachlarza zadań, który realizowały NGO. Nie było w tym podejściu elementów planowania strategicznego czy chęci wykorzystania NGO do aktywnego kreowania/wdrażania polityk miejskich, mających na celu realnie zmieniać Kielce. Testowe wprowadzenie do programu współpracy kilku nowych zakresów pożytku, wraz z ograniczonym finansowaniem, daje jednak nadzieję na zmianę na lepsze. Wskazane byłoby odejście od spojrzenia na NGO z perspektywy wydziałów Urzędu Miasta. Program współpracy nie powinien służyć do bieżącego administrowania problemami. Bardziej centralna perspektywa pozwoliłaby być może wykorzystać NGO jako partnerów w aktywnym zmienianiu Kielc na lepsze.

fot. Kielce.eu

---

---