Wigilia Bożego Narodzenia, obchodzona 24 grudnia, od XVIII wieku jest jednym z najważniejszych dni w polskim kalendarzu świątecznym. Po zmroku rodziny zasiadają do uroczystej wieczerzy, której towarzyszy wiele głęboko zakorzenionych zwyczajów i symboli. To czas modlitwy, refleksji, pojednania oraz celebracji chrześcijańskiej tradycji, która nawiązuje do początków Kościoła.
Pochodzenie tradycji wigilijnej
Słowo “wigilia” wywodzi się z łacińskiego vigiliare, oznaczającego czuwanie. Pierwotnie wigilia była czasem przygotowania duchowego przed uroczystościami chrześcijańskimi, podczas którego wierni spotykali się na modlitwie i śpiewach. Po liturgii odbywały się wspólne posiłki zwane agape, symbolizujące braterską miłość. Do tej tradycji nawiązuje wieczerza wigilijna, która zyskała popularność w Polsce w XVIII wieku, a na stałe wpisała się w polski obyczaj w XX wieku.
Symbolika i zwyczaje wigilijne
Na polskich stołach wigilijnych pod obrus kładzie się siano, upamiętniając narodziny Jezusa w betlejemskiej stajence. Dodatkowe nakrycie przeznaczone jest dla niespodziewanego gościa lub zmarłych członków rodziny. Jak podkreśla abp Tadeusz Wojda, ten zwyczaj może być okazją do refleksji nad otwartością i gotowością do pojednania. – “Dzielenie się opłatkiem może być pierwszym krokiem na drodze do przebaczenia” – zauważył hierarcha.
Wieczerza wigilijna rozpoczyna się wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdy na niebie, nawiązującej do Gwiazdy Betlejemskiej. Kolację poprzedza modlitwa i czytanie fragmentu Ewangelii o narodzeniu Jezusa. Następnie uczestnicy dzielą się opłatkiem, symbolem jedności i miłości chrześcijańskiej. Tradycyjnie na stole powinno znaleźć się dwanaście potraw, z których każda symbolizuje dwanaście apostołów. Spożycie każdej z nich ma przynieść pomyślność w nadchodzącym roku.
Zwyczaje wspólne i unikalne
Podobne tradycje wigilijne, jak wspólna kolacja czy obdarowywanie się prezentami, można spotkać wśród katolików na Litwie, Ukrainie, Białorusi, w Czechach i na Słowacji. Jednak łamanie się opłatkiem jest unikalnym zwyczajem charakterystycznym dla Polski. Prezenty składane pod choinką, będącą symbolem Drzewa Życia i Chrystusa, również wzbogacają świąteczną atmosferę.
Znaczenie liturgiczne i duchowe
Wieczorem, po zakończeniu rodzinnych spotkań, wierni udają się na pasterkę – uroczystą mszę sprawowaną o północy. Jej nazwa pochodzi od pasterzy, którzy jako pierwsi przybyli oddać pokłon Jezusowi. Liturgia ta jest częścią uroczystości Narodzenia Pańskiego, dzięki czemu uczestnictwo w niej zwalnia z obowiązku obecności na mszy w Boże Narodzenie.
Post w Wigilię – tradycja czy obowiązek?
Wbrew powszechnemu przekonaniu, post 24 grudnia nie jest obowiązkowy. Zgodnie z decyzją Kongregacji Nauki Wiary z 2003 roku, w Wigilię Bożego Narodzenia post dotyczy katolików jedynie wtedy, gdy dzień ten przypada w piątek. Niemniej polscy biskupi zachęcają do zachowania tej wielowiekowej tradycji.
Wigilia jako czas jedności
Świętowanie Wigilii Bożego Narodzenia w Polsce to wyjątkowy czas spotkań, refleksji i pojednania. Bogactwo symboliki i zwyczajów przypomina o wartościach miłości, braterstwa i otwartości na drugiego człowieka. To wieczór, który łączy rodziny przy wspólnym stole i pozwala zanurzyć się w duchu świąt.
fot. modlitwa.net